تاثیر ورزش بر بیش فعالی
از مشخصه اصلی کودکان بیش فعال، انرژی فراوان و جنب و جوش زیاد آنان است به طوری که به سختی می توانند یک جا بنشینند، بنابراین می توان با کمک انجام حرکات ورزشی، انرژی درونی آنان را آزاد کرد به همین دلیل پزشکان و کارشناسان توصیه می کنند در کنار مصرف دارو ها و استفاده از خدمات رفتار درمانی، به حضور کودک بیش فعال در فعالیت های ورزشی توجه ویژه شود.
اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی (به انگلیسی: Attention-deficit hyperactivity disorder)(به صورت مخفف: ADHD) یک اختلال رفتاری رشدی است. معمولاً فرد توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را نداشته و فرد از فعّالیّت بدنی غیرمعمول و بسیار بالا برخوردار است. این اختلال با فقدان توجه، فعّالیت بیش‌ازحد، رفتارهای تکانشی، یا ترکیبی از این موارد همراه است.
تاثیر ورزش بر بهبود علائم اختلال بیش فعالی
همان طور که اشاره شد کودکان مبتلا به بیش فعال به شدت بی قرار هستند و حتی اگر به مدت کوتاهی نیز آرام یک جا بنشینند به شدت کلافه و آشفته می شوند به همین دلیل می توان زمینه را فراهم کرد تا این کودکان با انجام حرکات و فعالیت های ورزشی علاوه بر تخلیه انرژی درونی، علائم کمتری مانند عدم توجه به اطراف، بروز حرکات تکانشی و مهارت های ارتباطی را بروز دهند.
بررسی تاثیر ورزش بر علائم بیش فعالی کودکان
برای بررسی تاثیر ورزش بر کنترل بیش فعالی کودکان تحقیقات زیادی صورت گرفته است. از جمله در یک پژوهش که در آن کودکان بیش فعال که ۵ تا ۱۲ سال بودند، حضور یافتند. پژوهشگران ۵ نوبت در هفته به مدت ۴۰ دقیقه، فعالیت های فشرده ورزشی برای کودکان فراهم کردند که نتایج آن از کاهش علائم این اختلال حکایت داشت.
هم چنین در سایر مطالعات تاثیر گذاری انجام فعالیت های ورزشی بر بیش فعالی را از طریق تخلیه انرژی و درونی کودک و تاثیر بر سایر اندام های بدن گزارش کردند.
از شایع ترین مشکلات کودکان بیش فعال، هیجانات و برخورد های خشونت آمیز و انرژی، انگیزه و کارایی پایین در انجام امور روزمره بوده که در صورت حضور در فعالیت های ورزشی نه تنها این قبیل مشکلات رفع می شود بلکه کارایی خدمات سایر روش های درمانی نیز افزایش می یابد.
از دیگر اثرات مثبت انجام فعالیت های ورزشی برای کودکان بیش فعال افزایش روحیه، کاهش سردرگمی در انجام کار ها و احساس سرخوشی و نشاط بیان شده است.
به همین دلیل متخصصان توصیه می کنند برای افزایش تمرکز و توجه کودکان بیش فعال در محیط مدرسه، قبل از حضور در کلاس چند بار دور حیاط دویده تا انرژی زیاد او تخلیه شود.
در انتخاب فعالیت های ورزشی نیز باید این نکته را در نظر گرفت که کارآمدی رشته های ورزشی متمرکز بر عضلات، نسبت به سایرین بیشتر است مانند حرکات ورزشی پریدن.
علاقه نیز از دیگر فاکتور های مهم در اثر گزاری ورزش بر این اختلال محسوب می شود به همین دلیل والدین می توانند کودک را به زمین های بزرگ و پارک ها برده تا خود فعالیت ورزشی مورد علاقه خود را انتخاب کند.
همچنین انجام پیاده روی و دویدن در محیط های سبز و پارک بسیار توصیه می شود. اختصاص و تهیه برنامه روزانه که شامل مسئولیت ها و فعالیت های روزمره کودکان بیش فعال است موجب شده کودک برای انجام این امور تشویق شده و آن ها را با شور و شوق بیشتری دنبال کند.
برنامه غذایی مناسب از جمله موارد بسیار مهم است که علاوه بر نقشی که بر سلامت و پویایی کودکان دارد، تاثیر حرکات ورزشی را می تواند افزایش دهند. بنابراین پزشکان توصیه می کنند که در رژیم غذایی کودکان بیش فعال مواد غذایی حاوی پروتئین گنجانده شده و از مواد غذایی که سرشار از قند هستند همچون نوشابه، کیک، بیسکوییت، پفک و چیپس پرهیز شود.
هم چنین استفاده از دیگر مواد خوراکی که سبب افزایش بروز علائم و رفتار های کودکان بیش فعال می شود، نباید استفاده کرد بنابراین بهتر است این کودکان کمتر کاکائو، قهوه، نسکافه، نوشیدنی های مصنوعی و... را دریافت کنند.
تاثیر کوهنوردی بر بیش فعالی
کوهنوردی از جمله ورزش های موثر بر کاهش علائم بیش فعالی بوده که پزشکان توصیه می کنند والدین از نقش درمانی آن غفلت نورزند. حتی در مطالعه ای که به همین منظور صورت گرفت مشخص شد که کوهنوردی نیاز به فعالیت کودکان بیش فعال را تامین کرده و آنان را به سمت حرکات کنترل شده سوق می دهد و در پی آن تمرکز حواس، افزایش توجه به جزئیات و اعتماد به اطرافیان نیز میسر می شود.
برای اثر بخشی بیشتر این فعالیت ورزشی می توان آن را با سایر فعالیت ها نیز همراه کرد. به طور مثال برای افزایش دقت و تمرکز می توان کارت های شماره دار را در اختیار کودک قرار داد تا در حین پیاده روی در مسیر، آن ها را جمع یا تفریق کند.
با توجه به این که کودکان بیش فعال به دلیل انرژی فراوان و ناتوانی در اتمام کار ها اغلب دچار سرخوردگی می شوند، موفقیت در انجام چنین فعالیت هایی موجب افزایش اعتماد به نفس آنان می شود در صورتی که این کار همراه با تشویق و اهدا جوایز باشد، اثر بخشی بیشتری به دنبال دارد.
فعالیت های ورزشی موثر بر بیش فعالی کودکان
کارشناسان توصیه می کنند که فعالیت های ورزشی برای کودکان بیش فعال انتخاب گردد که حضور در آن ها، نیازمند دویدن و تحریک است که در پی آن انرژی فراوان درونی این کودکان آزاد می شود و نشاط و تفریح نیز رخ می دهد.
با حضور در ورزش هایی همچون بسکتبال، فوتبال، کاراته، شنا، والیبال، دوچرخه سواری، کوهنوردی و... چنین چیزی میسر می شود. البته انجام ورزش های تمرکزی و کم هیجانی مانند شطرنج، تخته نرد، منچ، مار پله، دست چین (که جزئیات نحوه بازی آن در ادامه ذکر شده است) و... نیز سبب افزایش تمرکز کودکان بیش فعال شده و انجام آن مفید است.
ورزش هایی با تاثیر پذیری کمتر در کنترل علائم بیش فعالی
همان طور که گفته شد فاکتور دوندگی در انتخاب ورزش موثر بر بیش فعالی بسیار مهم است. از جمله این موارد می توان به بیس بال، وزنه برداری، بولینگ، بدنسازی، پینگ پنگ اشاره کرد که در زمان اجرای آن ها وقفه متوالی دیده می شود، به همین دلیل بهتر است برای انتخاب آن ها به عنوان فعالیت ورزشی کودکان بیش فعال بیشتر دقت گردد.
تاثیر انجام ورزش های رزمی بر علائم بیش فعالی
اگرچه حرکات موجود در ورزش های رزمی سبب تحرک و تخلیه انرژی کودکان بیش فعال می شود ولی باید در انتخاب نوع ورزش رزمی سخت گیر بود زیرا همه آن ها مفید نیستند. به طور مثال توصیه نمی شود جودو که ورزشی خطرناک و پر از چالش به شمار می رود برای کودک بیش فعال انتخاب گردد زیرا علاوه بر بالا بودن احتمال مصدومیت بدنی، افزایش تنش نیز در پی درگیری های فیزیکی امری بدیهی است.
ژیمناستیک و کودک بیش فعال
کارشناسان انتخاب ژیمناستیک به عنوان ورزش کودکان بیش فعال را توصیه می کنند زیرا دو فاکتور دوندگی و تمرکز را در خود دارد. هم چنین در این ورزش این امکان فراهم است که کودکان حرکات ابتدایی را در محیط های آپارتمانی یا فضای سبز پارک ها (با وجود امکانات لازم) نیز انجام دهند.
ورزش هایی برای آرام کردن کودکان بیش فعال
ورزش هایی که در بهبودی بیش فعالی موثرند به دسته ای از ورزشها تعلق دارند که باید انرژی زیادی در آنها مصرف کرد.
شامل : بسکتبال ،فوتبال، دویدن، تنیس، کاراته، دوچرخه سواری و شنا.
انجام حرکات موزون برای کم کردن انرژی
حرکات موزون کمک بسیار زیادی برای از دست دادن انرژی کودکان بیش فعال می‌کند و همچنین سرگرم کننده برای کودکان و والدین می باشد . سعی کنید آهنگ هایی که موجب تشویق کودک می شود بگذارید و او را از جایش بلند کنید اگر کودک شما نیم ساعت بتواند برقصد کمک می کند تا انرژی بیش از حد کنترل شود .
ورزشهای کم تاثیر در بهبود بیش فعالی
شامل ورزش هایی مثل: بیسبال ،وزنه برداری و بولینگ ،ورزش هایی هستند که زیاد می ایستند و نه تنها نفع نمی رسانند بلکه سخت هم هستند .
تاثیر مثبت ورزش در کاهش عوارض بیش فعالی در دختران و پسران:
بچه های بیش فعال بیشتر از بچه هایی که بیش فعال نیستند از ورزش سود می برند.زیرا تلاش آنها را کاهش می دهد و می توانند حرکات خود را کنترل کنند،البته نباید انتظار داشت که ورزش خیلی سریع نتیجه بدهد.میزان تغییرات به کثرت،بقاء و تکرار ورزش بستگی دارد.
تحقیقاتی روی بچه های بیش فعال سنین بین ۵ تا ۱۲ سال ،که در ۵ روز هفته ،۴۰ دقیقه ورزش فشرده انجام می دادند ،صورت گرفت. نتایج جالب توجه بود، رفتار این بچه ها در طول ۶ هفته بهبود پیدا کرده بود!این مطالعات این مفهوم را می رساند که فعالیت زیاد انرژی اضافه را خارج ساخته و آنها کمتر اذیت می شوند.
بچه ها از اینکه در کلاس می نشینند زجز می کشند. آنها باید به نوعی انرژی خود را تخلیه کنند دویدن قبل از شروع کلاس ۵ بار در حیاط مدرسه ایده بسیار خوبیست، در کل برنامه ی آنها باید شامل فعالیت هایی باشد که روی عضلات بدن آنها تاثیر بگذارد مثل:پریدن. انرژی اضافه این کودکان باید از طریق فعالیت‌های مثبت، از جمله ورزش کردن مصرف شود. بهتر است آنها را برای بازی به زمین‌های بزرگ برد و اجازه داد که به فعالیت‌های لذتبخش بپردازند، یا این که روزانه برای پیاده روی آنها را از مدرسه خارج کرد.
تحقیقات یکی از دانشگاه های محیط زیست آمریکا درباره ی تاثیرات فضای سبز بر روی رفتار انسان نشان می دهد وقت گذراندن در طبیعت بیماری بیش فعالی را بهبود می بخشد. هر چه محیط دل بازتر باشد در بهبودی بیش فعالی موثرتر است. به عبارت دیگر فعالیت در یک پارک خیلی بهتر از ورزشگاه است . در منزل نیز بایستی مسئولیت‌هایی که از لحاظ جسمی قدری بچه‌ها را خسته می کند به آنها بسپاریم تا به این وسیله انرژی بیش از حد آنان گرفته شود. البته خوب است گاهی برای انجام این مسئولیت‌ها جوایزی هم از سوی معلمین و والدین نظر گرفته شود.
همچنین تغذیه سالم را به هیچ وجه نمی توان از نظر دور داشت. تغذیه سالم مکمل ورزش سالم است و توجه بدین امر از سوی مسوولان مربوطه و والدین درحفظ سلامت همه کودکان و نوجوانان و بالاخص کودکان و نوجوانان بیش فعال بسیار ضروریست. از جمله اینکه پس از مدرسه باید غذاهای پروتئین دار مصرف کنند و از خوراکی هایی مضری که قند بالا دارند مثل نوشابه،کیک و شیرینی و کربوهیدرات هایی مثل چیپس اجتناب نمایند، همچنین گروهی از موادغذایی – از جمله کاکائو، شکلات، قهوه، نسکافه، نوشابه‌های رنگی و تنقلات – باعث تحریک پذیری می‌شوند و لازم است تا حد امکان از دادن آنها به بچه ها خودداری شود.
علاوه بر ورزش و تغذیه سالم خواب شبانگاهی این کودکان نیز موضوع مهمی است؛ آنها باید شب‌ها زودتر به رختخواب بروند. بهتر است والدین برنامه خانواده را به گونه ای مناسب تنظیم کنند و به هر طریق ممکن به کودک بفهمانند این یکی از قوانین خانواده اوست که شب‌ها تا دیروقت بیدار نماند. در همین زمینه توصیه می شود کودک از وسایلی چون کامپیوتر و تلویزیون به صورت افراطی استفاده نکند .
کوهنوردی برای کودکان بیش فعال مفید است. کوهنوردی می‌تواند درمانی برای کودکان بیش فعال باشد. خبرگزاری آلمان از اشتوتگارت گزارش داد، مولفان یک مقاله دانشگاهی در مجله حرفه‌ای ارگوپراکسیس نوشتند، کوهنوردی نیاز به تحرک را در کودکان بیش فعال برآورده کرده و آن را به سوی تحرک‌های کنترل شده و برنامه‌ریزی شده هدایت می‌کند.
از این رو کوهنوردی [اختلالات بینایی در کوهنوردی زمستانی] درمانی نه فقط از نظر فیزیکی به این کودکان کمک می‌کند، بلکه موجب تحولات روانی و احساسی هم در آنهایی می‌شود که دچار اختلال تمرکز حواس به خاطر بیش فعالی (ADHD) هستند. این تحقیق نشان می‌دهد که کوهنوردی به تمرکز حواس، فهم جزییات و اعتماد به دیگران کمک می‌کند.
مولفان این تحقیق نوشتند برای تقویت اثرات مثبت کوهنوردی، این فعالیت باید با دیگر فعالیت‌ها مرتبط شوند. برای مثال کارت‌های شماره‌دار می‌تواند در کیف کوهنوردی گذاشته شده و از کودک خواسته شود تا آنها را جمع بزند.
یک مزیت دیگر این روش آن است که کودکان فورا از موفقیت خود خوشحال می‌شوند که این به آنها کمک می‌کند قدر خود را بدانند. این به ویژه برای کودکان ADHD خوب است که اغلب پسرفت‌های مختلف را تجربه کرده و هر روز با انتقاد مواجه می‌شوند.
بچه های بیش فعال چقدر باید ورزش کنند؟
کودکانی که دارای بیش فعالی می باشند در تمام روزهای هفته ۶۰ دقیقه ورزش متوسط تا شدید نمایند اگر کودک بیش فعال شما به پیاده روی علاقه دارد روزانه ۲۰ دقیقه او را به پیاده روی ببرید زیرا اثر مثبتی بر روی او دارد .
دیگر فواید فعالیت های ورزشی بر کودکان بیش فعال
● حضور در کلاس های ورزشی و انجام فعالیت های مرتبط سبب افزایش جریان خون در مغز آنان شده که در پی آن فرد اضطراب و خشم کمتری را بروز می دهد.
● کاهش چربی خون و حفظ تناسب اندام از دیگر فواید فعالیت های ورزشی است.
● ترشح هورمون آندروفین در زمان انجام فعالیت های ورزشی افزایش می یابد که سبب نشاط و افزایش روحیه کودکان بیش فعال شده و رشد ذهنی و افزایش تمرکز آنان در پی حضور مستمر در فعالیت های ورزشی نیز ایجاد می گردد.
● ورزش وزنشان را متعادل نگه می دارد.
● همچنین مرتب ورزش کردن موجب رشد ذهنی در دانش آموزان می گردد.
