اصولا سفرهای فضایی نتایج ارزشمندی را به دنبال داشته است که از میان آنها میتوان به راه رفتن روی ماه و کشف آب روی مریخ اشاره کرد. از اهداف فعلی صنعت هوا و فضا نیز میتوان سرمایهگذاری برای ایجاد یک زیستگاه انسانی روی بخشی از فضا را نام برد. ولی برای به حقیقت پیوستن این رویا، محققان باید برای یک پدیده رایج که فضانوردان تجربه میکنند راهحلی بیابند.
فقدان جاذبه در فضا سبب میشود که وقتی فضانوردان به زمین بازمیگردند جسم آنها ضعیف شده و گاهی بیهوش شوند. مطالعات جدید منتشر شده در مجله انجمن قلب آمریکا Circulation نشان میدهد که راه حلی برای این موضوع وجود دارد.
محققان مرکز پزشکی دانشگاه تکزاس در شعبه جنوبغربی دریافتند که اگر فضانوردان در فضا ورزش کنند، میتوانند بر ضعف خود در هنگام فرود روی زمین غلبه کنند.
در این وضعیت اگر فردی مدتی نشسته و یا دراز کشیده باشد، دچار افت فشار خون میشود.
برای فضانوردانی هم که به مدتی طولانی در شرایط کمبود جاذبه قرار میگیرند، این افت فشار بروز پیدا میکند.
تحقیقی دیگر نشان میدهد که احتمال سنکوپ در هنگام فرود برای فضانوردانی که در فضا ورزش میکنند کمتر است. محققان مرکز پزشکی دانشگاه تکزاس (University of Texas) دریافتند که اگر فضانوردان در فضا ورزش کنند، میتوانند بر ضعف خود در هنگام فرود روی زمین غلبه نمایند.
زمانی که فضانوردان روی زمین فرود میآیند، دچار سرگیجه و سنکوپ (Syncope) میشوند. سنکوپ و یا غش کردن به هنگام فرود روی زمین برای فضانوردانی که مدت زمان زیادی را در فضا گذراندهاند، اتفاق میافتد. هرچه مدت زمان باقی ماندن در شرایط بدون جاذبه بیشتر باشد، خطر غش کردن فضانوردان بیشتر است.
سنکوپ از دست رفتن هوشیاری برای مدت زمانی نه چندان طولانی است که در آن شخص وضعیت بدنی خود را از دست میدهد. میتوان گفت سنکوپ حالتی ملایمتر از شوک است.
هرچه مدت زمان باقی ماندن در شرایط بدون جاذبه بیشتر باشد، خطر غش کردن فضانوردان بیشتر است.
در این شرایط فشار خون، وضعیتی اتفاق میافتد که به افت فشار در زمان ایستادن ناگهانی یا هیپوتانسیون ارتواستاتیک (Orthostatic hypotension) معروف است و ممکن است باعث تاری دید، ضعف و در نهایت غش شود. در چنین حالتی اگر فردی مدتی نشسته و یا دراز کشیده باشد، دچار افت فشار خون میشود. برای فضانوردانی هم که به مدتی طولانی در شرایط کمبود جاذبه قرار میگیرند، این افت فشار بروز پیدا میکند.
در این مطالعه ۱۲ فضانورد که حداکثر شش ماه را در فضا سپر کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. ۸ تن از این افراد مرد و ۴ نفر زن بودند و بازه سنی آنها ۴۳ تا ۵۶ سال بود. این افراد در طول پرواز فضایی خود روزانه دو ساعت ورزشهای مقاومتی انجام دادند.
محققان این طرح، قبل، بعد و طی سفر فضایی فضانوردان، ضربان قلب آنها را ۲۴ ساعته کنترل کردند و دریافتند که در بدن این فضانوردان که ورزشهای مقاومتی انجام دادند، فشار خون در این سه مرحله کمتر تحت تاثیر قرار گرفته است. به علاوه، هیچ کدام از آنها ۲۴ ساعت پس از فرود سرگیجه و غش را تجربه نکردند. محققان این طرح اظهار کردند که مطالعات بیشتری برای توسعه آن لازم است تا یافتههای خود را به غیر از فضانوردان هم تعمیم دهند.