از دید علم شیمی، استروئیدها (Steroid) ترکیباتی آلی هستند. موادی مانند کلسترول و همچنین هورمونهای جنسی استروژن و تستوسترون در دسته استروئیدها قرار می گیرند. همچنین داروهایی مانند دگزامتازون در این دسته جای دارند.
صدها نوع استروئید در گیاهان، حیوانات و همچنین مواد قارچی یافت می شوند.
استروئیدها کاربردهای درمانی بسیاری دارند که به عنوان نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم خونی
کم خونی یا آنمی (Anemia) نوعی از بیماری است که در نتیجه، آن بدن فرد بیمار به میزان کافی گلبول های قرمز خون تولید نمی کند. این بیماری انواع مختلفی دارد که بررسی و معرفی همه آنها از حوصله این مطلب خارج است.
در برخی موارد، پزشکان برای درمان برخی از انواع کم خونی از استروئیدها استفاده می کنند.
- نقص هورمون جنسی
در برخی از موارد، میزان تولید هورمون جنسی در بدن یک مرد پایین تر از میزان موردنیاز است که این موضوع می تواند عواقب خطرناکی داشته باشد. در این موارد با نظر دکتر معالج، استفاده از استروئیدها به عنوان یک راه درمان مورد استفاده قرار می گیرد.
- سرطان
در برخی از موارد برای درمان و جلوگیری از پیشروی سرطان از استروئیدها استفاده می شود. این روش درمانی عمدتاً برای کاهش تخریب سلولهای سرطانی و افزایش تأثیرگذاری شیمی درمانی استفاده می شود. در مواردی نیز برای کاهش اثرات جانبی و حساسیت بدن بیمار به شیمی درمانی از استروئیدها استفاده می شود.
- ایدز
در مواردی برای کاهش سرعت تخریب سلولهای بدن از استروئیدها استفاده می شود.
موارد فوق تنها چند مورد از کاربردهای فراوان استروئیدها در درمان بیماریهای مختلف می باشد.
استروئیدهای آنابولیک
دسته ای از استروئیدها را به نام آنابولیک می شناسند. استروئیدهای آنابولیک (Anabolic steroid) در اصل موادی مشابه هورمون جنسی مردانه تستوسترون هستند که در محیطهای آزمایشگاهی تولید می شوند. این مواد کاربردهای متعددی دارند.
در برخی از موارد، پزشکان استفاده از این مواد را برای درمان تاخیر بلوغ پسران تجویز می کنند. همچنین در مواردی که بر اثر بیماری، میزان تولید هورمون تستوسترون در بدن آقایان کم می شود، این مواد برای کاهش اثرات منفی بر بدن تجویز می شوند.
این مواد علاوه بر موارد درمانی، برای رشد عضلات بدن و تقویت استخوانها نیز مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد را به شکلهای گوناگون از جمله قرص خوراکی، ژل و کرم و همچنین آمپول استفاده می نمایند.
استروئیدهای آنابولیک و فعالیت ورزشی
برخی از افرادی که به فعالیت های ورزشی می پردازند، برای رشد سریع عضلات و کاهش چربی بدن و بهبود عملکرد خود، به مصرف استروئیدهای آنابولیک روی می آورند. میزان مصرف این افراد چیزی بین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر مصارف درمانی است که معمولا توسط پزشکان تجویز می گردد و به همین علت میتواند باعث بروز عوارض جانبی مختلفی شود.
عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک
مصرف خودسرانه استروئیدهای آنابولیک عوارض جانبی متعدد و خطرناکی دارد که برخی از آنها دائمی خواهند بود.
این مواد در مردان می توانند منجر به موارد ذیل شوند:
- کاهش تعداد اسپرم
- کوچک کردن بیضه ها
- عقیم شدن
- بزرگ کردن پستانها
در زنان، عوارض جانبی مصرف می توانند به شرح ذیل باشند:
- افزایش رویش موی بدن
- زبری پوست
- کوچک کردن پستان ها
- تغییر ظاهر اندام جنسی
- کلفت کردن صدا
بسیاری از عوارض جانبی استروئیدها در مردان و زنان مشترک هستند که می توان برخی را چنین نام برد:
- افزایش فشار خون، حمله قلبی و سکته
- افزایش سطح کلسترول بد و کاهش سطح کلسترول خوب
- بیماری های کبدی و به طور خاص سرطان کبد
- پوست چرب و آکنه و ریزش مو
- عفونت های پوستی
- جنون، خشونت و توهم
علاوه بر موارد فوق، افرادی که به طور مرتب به مصرف استروئیدها می پردازند ممکن است با توقف مصرف دچار عوارضی مانند افسردگی، کاهش اشتها و خستگی شدید بشوند.
در مجموع می توان چنین گفت که استروئیدهای آنابولیک موادی دارویی به حساب می آیند و استفاده خودسرانه از آنها برای افزایش حجم عضلات منجر به عوارض خطرناکی خواهد شد.
